Streszczenia referatów

VII KONFERENCJA NAUKOWA
Modelowanie i prognozowanie gospodarki narodowej
Sopot, 29-31.05.2017

---

Streszczenia referatów

Ewa Ambroziak
Uniwersytet Łódzki
Paweł Starosta
Uniwersytet Łódzki
Jan Jacek Sztaudynger
Uniwersytet Łódzki

Zaufanie, skłonność do pomocy i uczciwość a wzrost gospodarczy w Europie 

Znaczenie kapitału społecznego dla gospodarki na ogół interpretowane jest w kategoriach wpływu kooperacji i współdziałania społecznego na zjawiska ekonomiczne. Na przełomie wieków zapoczątkowano próby oszacowania zależności pomiędzy zaufaniem a wzrostem gospodarczym (m.in. Knack i Keefer (1997), Whiteley (2000), Zak i Knack (2001)). W modelach tych są analizowane dane przekrojowe (średnie wieloletnie) z trzech ostatnich dekad XX w. oraz punktowy, jednorazowy pomiar zaufania. Wyjaśniają one różnice wzrostu gospodarczego za pomocą zróżnicowanych poziomów zaufania. Są to zatem analizy długookresowych różnic dynamiki PKB.
Dysponowanie danymi panelowymi z Europejskiego Sondażu Społecznego z lat
2002–2012 (co dwa lata) pozwala sprawdzić czy potwierdza się wpływ poziomu zaufania na wzrost gospodarczy. Dane te dają ponadto, niedostępną uprzednio, szansę na zbadanie wpływu przyrostów zaufania na krótkookresowe – nietrwałe wahania dynamiki gospodarczej.
Badanie przeprowadzono dla 22 krajów europejskich w latach 2006–2012. Do analizy wykorzystujemy trzy pokrewne składniki: zaufanie uogólnione, skłonność do pomocy ludziom oraz poczucie ich uczciwości. Zmienną zagregowaną zawierającą te trzy składniki nazywamy kapitałem współpracy. W badanych krajach około 1/6 wzrostu gospodarczego może być przypisana przyrostom kapitału współpracy.
Z naszych badań wynika, że przyrosty kapitałów współpracy, w niewielkiej części działają na bieżąco. Ponad 80% efektu występuje z opóźnieniami od jednego roku do trzech lat.
Potwierdziliśmy hipotezy, że:
– wzrost gospodarczy zależał w latach 2006–2012 w krajach europejskich od przyrostu kapitału współpracy,  nie potwierdzono wpływu poziomu kapitału współpracy; – trzyskładnikowy kapitał współpracy znacznie lepiej wyjaśnia wzrost gospodarczy niż tradycyjny, jednoelementowy wskaźnik zaufania; – 2MNK można wyznaczyć wagi ww. komponentów kapitału współpracy.
Z modelu wynika, że dla wzrostu gospodarczego największe znaczenie ma przyrost okazywania pomocy. Tłumaczymy to kluczowym znaczeniem pomocy i współpracy w działaniach gospodarczych.

 

Sylwia Badowska
Uniwersytet Gdański
Kamila Migdał-Najman
Uniwersytet Gdański

Wielowymiarowa analiza wybranych aspektów zachowań nabywczych konsumentów seniorów wobec produktu innowacyjnego

Wraz z dynamicznym rozwojem społeczno-gospodarczym związanym z postępem cywilizacyjnym problematyka akceptacji i użytkowania innowacji stała się istotnym obszarem badań teoretycznych i praktyki marketingowej. Przyjęło się, że nowe technologie, produkty innowacyjne są domeną przede wszystkim ludzi młodych. To do tego segmentu, przedsiębiorstwa jako pierwsze, kierują nowe produkty z kategorii technologicznej. Pokolenie osób starszych, traktowane jest w tej kwestii drugorzędnie, jeśli nie marginalnie. Ta grupa konsumentów oceniana jest jako nieprzygotowana do czerpania korzyści z nowych rozwiązań technologicznych, ze względu na brak wiedzy czy kompetencji. W czerwcu 2007 roku Komisja Wspólnot Europejskich podjęła decyzję, o uruchomieniu planu mającego na celu zwiększenie liczby osób starszych korzystających z nowych mediów, który przedstawiono w komunikacie Komisji Europejskiej: Komfortowe funkcjonowanie osób starszych w społeczeństwie informacyjnym - Inicjatywa i2010, Plan działania w sprawie technologii teleinformatycznych i starzenia się społeczeństwa. Obecnie dostrzega się systematyczny, aczkolwiek powolny wzrost aktywności, zainteresowania i wdrażania się osób starszych w tym obszarze. W artykule zaprezentowana zostanie analiza wzorców zachowań nabywczych konsumentów seniorów wobec produktu innowacyjnego. W analizie wykorzystane zostaną zaawansowane modele sztucznych sieci neuronowych typu GNG (Growing Neural Gas), a także metody wizualizacji danych wielowymiarowych.

 

Paweł Baranowski 
Uniwersytet Łódzki
Zbigniew Kuchta 
Uniwersytet Łódzki

Changes in nominal rigidities in Poland – a regime switching DSGE perspective

We estimate a dynamic stochastic general equilibrium model that allows for regimes Markov switching (MS-DSGE). Existing MS-DSGE papers for the United States focus on changes in monetary policy or shocks volatility, contributing the debate on the Great Moderation and/or Volcker disinflation. However, Poland which here serves as an example of a transition country, faced a wider range of structural changes, including long disinflation, EU accession or tax changes.
The model identifies high and low rigidity regimes, with the timing consistent with menu cost explanation of nominal rigidities. Estimated timing of the regimes captures the European Union accession and indirect tax changes. The Bayesian model comparison results suggest that model with switching in both analyzed rigidities is strongly favored by the data in comparison with switching only in prices or in wages. Moreover, we find significant evidence in support of independent Markov chains.

 

Barbara Batóg
Uniwersytet Szczeciński
Jacek Batóg
Uniwersytet Szczeciński

Analiza czynników wpływających na eksport krajów Unii Europejskiej

Jednym z istotnych aspektów rozwoju gospodarki jest jej zdolność do intensyfikacji handlu zagranicznego, a zwłaszcza eksportu. Ważna jest nie tylko jego wartość, ale również struktura. W teorii ekonomii definiowanych jest wiele zróżnicowanych czynników determinujących poziom eksportu. Za jeden z kluczowych czynników uważana jest przynależność do określonego związku państw lub porozumienia handlowego. W artykule zweryfikowana zostanie hipoteza o pozytywnym wpływie wejścia nowych krajów członkowskich do Unii Europejskiej na wartość ich eksportu. Zastosowana zmodyfikowana analiza shift-share w ujęciu dynamicznym pozwoli również na identyfikację czy czynnikiem sukcesu w handlu zagranicznym jest struktura eksportu czy raczej konkurencyjność eksportowanych dóbr. 
Badanie będzie przeprowadzone na podstawie danych dotyczących eksportu dla 28 krajów Unii Europejskiej w latach 2000-2015.

 

Katarzyna Bech
Warsaw School of Economics
Joanna Tyrowicz
National Bank of Poland

Estimating gender wage gap in the presence of efficiency wages - evidence from European data

Gender wage gap (adjusted for individual characteristics) is a phenomenon of paying women unjustifiably less than men, i.e. below their productivity. Meanwhile, efficiency wages are a phenomenon when a group of workers is paid in excess of productivity. This incentive to reduce shirking is only feasible in some cases. If these cases happen to occur more frequently in occupations and industries occupied by men, adjusted gender wage gaps are going to confound (possibly) below productivity compensating of women with above productivity efficiency wage prevalence. We propose to utilize endogenous switching models in estimating adjusted gender wage gaps. We find that without correction for the
prevalence of efficiency wages, the estimates of the adjusted gender wage gaps tend to be substantially inflated.

 

Jacek Bednarz
Katolicki Uniwersytet Lubelski
Ewa Majerowska
Uniwersytet Gdański

Stabilność makroekonomiczna państw UE - próba ujęcia taksonomicznego

Poziom rozwoju makroekonomicznego danego kraju często utożsamiana jest z poziomem jego stabilności utożsamianej i rozumianej jako odporność na wstrząsy zewnętrzne. Badania wskazują jednak, że nie zawsze istnieje zależność liniowa pomiędzy tymi kategoriami. Celem niniejszej pracy jest próba oceny poziomu stabilności krajów UE w okresie 2005-2015, to jest zdarzeń utożsamianych z kryzysem 2008+. Ocena ta została dokonana za pomocą stylizowanego indeksu nierównowag makroekonomicznych, będącego wynikiem modyfikacji procedury Bützera, Jordan i Stracca. Zaproponowana procedura badawcza pozwala na uszeregowanie badanych gospodarek w porządku taksonomicznym. Rezultaty przeprowadzonego badania potwierdzają utrzymywanie się chronicznych nierównowag w okresie badawczym w przypadku większości gospodarek.

 

Beata Bieszk-Stolorz
Uniwersytet Szczeciński

Modele regresji w ocenie wpływu płci na formę wyjścia z bezrobocia rejestrowanego

Głównym zadaniem urzędów pracy jest pomoc w znalezieniu zatrudnienia oraz podejmowanie działań związanych z aktywizacją osób bezrobotnych. Podjęcie pracy nie jest jednak jedynym powodem wyrejestrowania. Bezrobotni przechodzą na rentę lub emeryturę, otrzymuję zasiłki przedemerytalne, decydują się na kontynuację nauki w systemie dziennym. Jednym z częstszych powodów wyrejestrowań z urzędu jest odmówienie bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia propozycji odpowiedniego zatrudnienia. Wszystkie te przyczyny stanowią różnego rodzaju zdarzenia konkurujące. Do ich zbadania można zastosować modele regresji z obszaru analizy trwania. Celem artykułu jest wykorzystanie wielomianowego modelu logitowego i modelu Lunna-McNeila do oceny wpływu płci na szansę i intensywność wychodzenia z bezrobocia rejestrowanego z powodu podjęcia pracy, wykreślenia lub pozostałych przyczyn. Przyczyny te wyodrębniono korzystając z funkcji skumulowanej częstości CIF. W celu zbadania różnic we wpływie płci na prawdopodobieństwo wyrejestrowania z powodu określonej przyczyny zastosowano test Graya. W badaniu skorzystano z danych indywidualnych 22 078 osób bezrobotnych zarejestrowanych w 2013 roku w Powiatowym Urzędzie Pracy w Szczecinie i obserwowanych do końca 2014 roku. Część obserwacji nie zakończyła się zdarzeniem, czyli wyrejestrowaniem w analizowanym okresie. Stanowią one obserwacje cenzurowane prawostronnie. Wyniki przeprowadzonej analizy wskazały, że szanse mężczyzn na wykreślenie były większe niż dla kobiet. W przypadku pozostałych przyczyn różnice nie były istotne statystycznie. W analizowanym okresie kobiety intensywniej niż mężczyźni podejmowały pracę oraz mniej intensywniej były wykreślane z rejestru. Intensywności wyrejestrowania z pozostałych powodów dla kobiet i mężczyzn nie różniły się od siebie w sposób istotny statystycznie.

 

Jerzy Boehlke
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu 
Marcin Fałdziński
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu 
Maciej Gałecki
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Magdalena Osińska
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

Linearity vs. Non-Linearity in a Mechanism of Economic Growth

The purpose of the paper is to compare the mechanisms of economic growth in two European countries, i.e. in Ireland and in Spain in the years 1980-2014. The methodology consists in application of a linear and a threshold error correction models as well as two tests such as Enders and Siklos test and Tsay test. The rationale of this comparison lies in our hitherto finding that the mechanism of growth in Ireland is rather non-linear taking into account both: the GDP and the GNP processes. It is widely known that Ireland based its economic growth on the three party social and economic consensus and a liberal economic policy followed by building economic and social institutions, foreign direct investments, income coming from the European Union as well as developing innovative branches. On the contrary in Spain the comparatively centralized enforcement mechanisms induced the economic growth. It is worth noting that the initial level of GDP was higher in Spain in comparison to Ireland. Thus it is interesting to compare whether the growth mechanism was rather linear or non-linear despite of the institutional background. The research is based on modeling growth using threshold models (particularly TECM model) and testing for thresholds and asymmetry using two alternative testing approaches: Enders and Siklos test and Tsay test. Having in mind the differences between the two tests we proposed the following procedure. At the first stage the Enders and Siklos test is to be applied and when the threshold cointegration is confirmed at the second stage the Tsay test is used to fix the non-linearity.

 

Agnieszka Chłoń-Domińczak
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
Wojciech Łątkowski
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
Paweł Strzelecki
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Międzypokoleniowe relacje z perspektywy ekonomicznej - ich pomiar i potencjalne zmiany w kontekście Polski

Zmiany struktur wieku ludności w Europie. związane ze starzeniem się ludności, oznaczają istotne zmiany dla równowagi międzypokoleniowej konsumpcji i dochodów. Tradycyjne podejście do oceny zjawiska starzenia się, przez ocenę demograficznego współczynnika obciążenia nie uwzględnia różnic pomiędzy krajami wynikających ze zróżnicowanej sytuacji społecznej i gospodarczej. Dlatego w ostatnich latach w literaturze coraz częściej przedstawiane są alternatywne podejścia do mierzenia demograficznego i ekonomicznego obciążenia. W referacie przedstawiamy alternatywne podejście do pomiaru relacji pomiędzy pokoleniami z uwzględnieniem ekonomicznych współczynników obciążenia, obliczonych z wykorzystaniem metody Narodowych Rachunków Transferów, opracowanej przez prof. Ronalda Lee i prof. Andrew Masona. Oszacowane  z wykorzystaniem danych pochodzących z rachunków narodowych, danych administracyjnych oraz badań reprezentacyjnych (EU-SILC, Badania Budżetów Gospodarstw Domowych) profile wieku konsumpcji oraz dochodów z pracy pozwalają oszacować ekonomiczne współczynniki obciążenia, a także rzeczywiste granice wieku produkcyjnego w Polsce, a także pokazać je na tle innych krajów. Wykorzystując uzyskane dane pokazujemy również ocenę tego, jak zmiany demograficzne w przyszłości mogą wpłynąć na zagregowany deficyt w przebiegu życia, jeżeli nie zostaną dokonane zmiany w profilu konsumpcji lub dochodów z pracy Polaków. 

 

Ada Cierkowska
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
Grzegorz Koloch
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

In the search of the unexplored – Total Factor Productivity analysis for 69 countries

Gross Domestic Product (GDP henceforth), which provides an indication of the size of the economy and describes its growth dynamics, constitutes one of the most important measures in economics. GDP is routinely employed as a measure of economic activity and of the level of economic development. It also serves as a proxy for well-being. It requires mentioning, that there are many controversies related to GDP, as it is not an ideal measure. For instance, there are other dimensions of well-being (not only production and its growth), such as inequality or environmental degradation. Regardless its weaknesses, GDP is, from a practical standpoint, one of the measures that is widely used in national statistics and extensively employed in economic research.

 

Dorota Ciołek
Uniwersytet Gdański
Adriana Zabłocka-Abi Yaghi
Uniwersytet Gdański

Skuteczność pomocy regionalnej w specjalnych strefach ekonomicznych

Pomoc dla przedsiębiorstw zlokalizowanych w specjalnych strefach ekonomicznych (SSE)  w Polsce stanowi od drugiej połowy lat 90-tych ubiegłego wieku istotną część krajowej pomocy regionalnej. Przykładowo, w 2015r. wartość pomocy o tym przeznaczeniu, w formie zwolnień i obniżeń podatków, wyniosła 2 580, 4 mln PLN, a w 2014r. 2 869, 1 mln PLN, stanowiąc odpowiednio: 84% i 35% wartości pomocy regionalnej udzielonej w tych latach w Polsce. Stosunkowo długi okres funkcjonowania tego instrumentu wsparcia rozwoju regionalnego skłonił wielu badaczy do analizy efektów istnienia SSE. Do przeprowadzenia analiz wykorzystywane były dotychczas przede wszystkim dane zagregowane, najczęściej na poziomie powiatów. Niniejsze opracowanie wypełnia lukę w tym obszarze badań poprzez analizę efektów udzielonego wsparcia na poziomie przedsiębiorstw. Analizą zostały objęte przedsiębiorstwa zlokalizowane w specjalnych strefach ekonomicznych w Polsce w okresie 2006-2015. Do oceny wpływu wsparcia tych przedsiębiorstw na wzrost ich przychodów, sprzedaży, zatrudnienia, aktywów trwałych, wartości dodanej oraz produktywności wykorzystano analizę
kontrfaktyczną, w której porównano firmy funkcjonujące w SSE z podobnymi spoza stref. W modelowaniu wykorzystano między innymi metodę diff-in-diff (różnicy w różnicach).

 

Ewa Czapla
Politechnika Koszalińska

Powiązania krótkoterminowych stóp procentowych w Polsce, USA i strefie euro

Celem artykułu jest określenie, czy stopy procentowe na rynku polskim, USA i strefy euro są ze sobą powiązane, a jeśli tak, to jaki jest charakter tych powiązań. Analizę związków długookresowych przeprowadzono posługując się metodą Johansena, a w analizie związków przyczynowych wykorzystano metodę Tody-Yamamoto dla szeregów zintegrowanych. W pracy wykorzystano szeregi czasowe trzymiesięcznych i jednorocznych stóp procentowych za lata 2001-2015. Uzyskane wyniki wskazują, że wszystkie analizowane stopy procentowe wykazywały długookresowe powiązania między sobą. Wyniki testów przyczynowości sugerują, że zgodnie z przyjętą hipotezą stopy procentowe rynku amerykańskiego oraz strefy euro są przyczyną dla stóp procentowych rynku polskiego, natomiast nie stwierdzono odwrotnej zależności przyczynowej. Generalnie uzyskane wyniki potwierdzają integrację polskiego rynku stóp procentowych z rynkiem międzynarodowym.

 

Karol Flisikowski
Politechnika Gdańska

A new approach for measuring the labour market flexibility

This study describes the new concept of indicator capturing the flexibility of labour markets to economic and structural changes. Labour market flexibility has a significant influence on employment level in the economy. Some economists believe that higher level of protection in the labour market is accompanied with lower employment rates in the economy. 
The article aims to examine a degree of labour markets flexibility in OECD countries and identify position of Poland compared to other OECD members. TOPSIS method (Technique for Order Preference by Similarity to an Ideal Solution) is applied to achieve the goal. Synthetic indicator of labour market flexibility was calculated using variables, among which institutional variables such as restrictiveness of employment protection, tax wedge, trade union density or percentage of part time workers in total employment dominated. A new approach for the measurement of the labor market effectiveness covers variable describing its performance to the cross-sectoral shifts of employment and its relation to the aggregate change in sectoral differentiation of wages (wage mobility).

 

Jakub Gazda
Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu
Marcin Puziak
Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu

Procesy konwergencji regionalnej w dużych gospodarkach UE wobec globalnego kryzysu finansowego

Głównym celem artykułu jest analiza procesów wzrostu gospodarczego i konwergencji w dużych gospodarkach Unii Europejskiej. Badanie obejmuje swoim zakresem lata 2003 – 2013 i prowadzone jest na poziomie regionów NUTS2 następujących gospodarek: Niemiec, Francji, Hiszpanii, Włoch, Wielkiej Brytanii i Polski. Ze względu na zdarzenia, jakie miały miejsce w globalnej gospodarce w latach 2007-2009 analizowany zakres czasowy podzielony został na dwa podokresy. Główna hipoteza postawiona w pracy zakłada, że negatywne zdarzenia jakie miały miejsce w gospodarkach pozostają bez wpływu na długookresową charakterystykę procesów wzrostu gospodarczego i konwergencji. Dodatkowo, w pracy zostały wyestymowane rozkłady dochodów dla analizowanych gospodarek na podstawie danych z regionów NUTS2 w okresie przed i po kryzysie, tak aby odpowiedzieć na pytanie na ile wpłynął on na rozwarstwienie dochodu w badanych gospodarkach. W pracy podjęta została również próba określenia czynników, które są w największym stopniu odpowiedzialne za zróżnicowanie tempa wzrostu gospodarczego regionów w badanych gospodarkach. 
W części poświęconej badaniu rozkładu dochodów wykorzystany został jądrowy estymator gęstości prawdopodobieństwa z funkcją Epanecznikova. Natomiast analiza źródeł wzrostu gospodarczego w regionach przeprowadzona została z wykorzystaniem metod bayesowskich. Zastosowany algorytm MC3 pozwolił na wskazanie tych postaci modeli, które mają największą moc wyjaśniającą analizowane zjawisko. Wszystkie dane ilościowe wykorzystane w pracy pochodzą z bazy danych Eurostatu.

 

Hanna Godlewska-Majkowska
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
Dorota Perło
Uniwersytet w Białymstoku

Zastosowanie metody korelacyjno-wagowej i modelowania miękkiego do analizy atrakcyjności inwestycyjnej gmin województwa podlaskiego 

Celem referatu jest analiza porównawcza wyników badania atrakcyjności inwestycyjnej gmin województwa podlaskiego wykonanego za pomocą dwóch metod: korelacyjno-wagowej i modelowania miękkiego.
Atrakcyjność inwestycyjna jest pojęciem wielowymiarowym. Nie ma jednoznacznego odpowiednika wśród zmiennych mierzalnych, a w związku z tym jest przedmiotem wielu badań naukowych, często o charakterze aplikacyjnym. Może być „rozumiana jako zdolność skłonienia do inwestycji poprzez oferowanie kombinacji korzyści lokalizacji możliwych do osiągnięcia w trakcie prowadzenia działalności gospodarczej” . W referacie zastosowano definicję autorską H. Godlewskiej-Majkowskiej, która dzieli to pojęcie na potencjalną i rzeczywistą atrakcyjność inwestycyjną. Potencjalna atrakcyjność inwestycyjna (PAI) jest definiowana jako „zespół regionalnych walorów lokalizacyjnych, które mają wpływ na osiągnięcie celów inwestora (np. w postaci kształtowania się kosztów prowadzonej działalności gospodarczej, przychodów ze sprzedaży, rentowności netto oraz konkurencyjności danej inwestycji)” . Natomiast rzeczywista atrakcyjność inwestycyjna (RAI) to „zdolność regionu do wykreowania satysfakcji klienta – inwestora i wywołania absorpcji kapitału finansowego i rzeczowego w formie inwestycji. Można ją mierzyć za pomocą efektywności poniesionych nakładów” . Różnice w podejściu do definiowania atrakcyjności inwestycyjnej sprawiają, że badane są różne obszary, które ją kształtują.
Podstawą analizy porównawczej są wyniki badania potencjału atrakcyjności inwestycyjnej uzyskane na podstawie metody korelacyjno-wagowej. Ten sam skład zmiennych diagnostycznych tworzących PAI został zastosowany w metodzie modelowania miękkiego. Zastosowanie metody modelowania miękkiego oraz metody korelacyjno-wagowej, na podstawie tego samego zestawu indykatorów, umożliwiło dokonanie klasyfikacji gmin. W efekcie końcowym porównano rezultaty grupowania gmin uzyskane za pomocą wybranych metod i dokonano oceny ich wrażliwości. Obliczenia wykonano na podstawie danych statystycznych z 2015 r. dotyczących 118 gmin województwa podlaskiego.

 

Magdalena Gostkowska-Drzewicka
Uniwersytet Gdański
Ewa Majerowska
Uniwersytet Gdański

Oddziaływanie wybranych czynników struktury kapitału spółek notowanych na GPW w Warszawie

Celem artykułu jest empiryczna weryfikacja czynników kształtujących strukturę kapitału spółek notowanych na GPW w Warszawie w latach 2000-2015. Zakłada się, że istnieją znaczące determinanty struktury kapitału, a siła ich oddziaływania zmienia się w czasie. Realizacja tak sformułowanego celu badań i weryfikacja hipotezy badawczej wymagała zastosowania analizy głównych składowych. Jako zmienne diagnostyczne przyjęto: tempo wzrostu, płynność finansową, inwestycyjną tarczę podatkową, rentowność, wielkość i strukturę aktywów. Najważniejszymi czynnikami kształtującymi strukturę kapitału w badanych podmiotach okazały się struktura aktywów i nieodsetkowa tarcza podatkowa. Pozostałymi zmiennymi, istotnie oddziałującymi na decyzje w zakresie pozyskiwania kapitału, były płynność finansowa, wzrost i wielkość. Znaczenie tych determinant było jednak znikome. Siła oddziaływania badanych zmiennych na decyzje w zakresie pozyskiwania kapitału w zbiorowości spółek notowanych na GPW była zróżnicowana w poszczególnych latach.

 

Rumiana Górska
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
Piotr Staszkiewicz
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Zastosowanie lasów losowych do prognozowania wydania modyfikowanego raportu przez biegłego rewidenta

Biegły rewident, badając sprawozdanie finansowe, może wydać opinię pozytywną lub modyfikowaną. W przypadku, gdy opinia biegłego rewidenta zawiera zastrzeżenia, ograniczenie zakresu badania lub negatywną ocenę sprawozdania, określa się, iż raport biegłego rewidenta jest modyfikowany. Algorytm lasów losowych jest uważany za jedną z najdokładniejszych metod klasyfikacji, polegającą na łączeniu wielu  drzew klasyfikacyjnych.
Celem referatu jest pokazanie zastosowania algorytmu lasów losowych do prognozowania decyzji biegłego rewidenta o wydaniu opinii bez zastrzeżeń. Ponadto, algorytm ten pozwala wskazać czynniki, które mogą mieć wpływ na jego decyzję. Badanie przeprowadzono na próbie 798 rocznych sprawozdań finansowych polskich przedsiębiorstw. Uzyskane wyniki, że zmienną najsilniej dyskryminującą decyzję biegłego rewidenta jest stopa zwrotu z aktywów. Dokładność prognozy na podstawie lasów losowych porównano z dokładnością prognozy na podstawie modelu logitowego.

 

Henryk Gurgul
Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie
Łukasz Lach
Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

Some remarks on conducting key sector analysis in endogenous dynamic input-output model with layers of techniques

The goal of the presentation is to present the new dynamic endogenous input-output model with layers of techniques. We overcome the limitations of previous studies and instead of setting the crucial parameters of the model on an arbitrary basis we propose a new approach for approximating the elements of capital matrices on the basis of recent historical data. The new theoretical approach has a wide range of possible empirical applications with respect to modelling future behavior of economies, including forecasting the time evolution of interindustry linkages. In the empirical part of the presentation we use the new methodological approach in a particular case study. In an illustrative empirical application we try to forecast the possible evolution of sectoral classification in the Polish economy over the next 40 years. 

 

Beata Jackowska
Uniwersytet Gdański

Wykorzystanie metod analizy przeżycia do badania zróżnicowania rozkładów czasu istnienia przedsiębiorstw ze względu na rodzaj działalności na przykładzie małych przedsiębiorstw w Gdańsku

W literaturze można znaleźć wyniki badań wskazujące na to, że rodzaj działalności różnicuje rozkład czasu istnienia przedsiębiorstw. Statystycznej weryfikacji tej hipotezy można dokonać za pomocą metod analizy przeżycia: nieparametrycznych testów opartych na porządku rangowym czasów trwania oraz przy pomocy semiparametrycznego modelu Coxa. Głównym problemem badawczym pracy jest sposób rekategoryzacji zmiennej jakościowej (rodzaj działalności) o wielu wariantach w celu wyłonienia grup przedsiębiorstw podobnych pod względem rozkładu czasu trwania. Zagadnienie to nie ma jednoznacznego rozwiązania, a w literaturze można znaleźć różne sposoby łączenia wariantów rozważanej cechy (często wyłącznie arbitralne) prowadzące do niejednoznacznych wyników. W pracy, na podstawie danych empirycznych dla małych przedsiębiorstw z Gdańska, przedstawiono sposób postępowania w celu uniknięcia przypadkowych decyzji przy wyodrębnianiu grup przedsiębiorstw o zbliżonym ryzyku zaprzestania działalności.

 

Tomasz Jastrzębski
Uniwersytet Gdański

Zastosowanie symulacji Monte Carlo z korektą Imana-Conovera w pomiarze ryzyka systemowego

Ryzyko systemowe może być rozumiane jako możliwość wystąpienia wielu jednoczesnych nieprawidłowości w funkcjonowaniu dużych instytucji finansowych. Kwestia jego definiowania oraz pomiaru nabrała szczególnego znaczenia w okresie ostatniego kryzysu finansowego lat 2007-2009. Złożoność i zmienność ram teoretycznych i sposobu pomiaru ryzyka systemowego powoduje, że niezwykle trudne jest określenie i kwantyfikowanie czynników ryzyka systemowego w sektorze bankowym. Dodatkowo w swej istocie ryzyko to ma naturę zdarzenia rzadkiego i tym samym nie mają zastosowania miary klasyczne. Uzupełniając to spostrzeżenie o fakt braku danych oraz ich niską częstotliwość, można dojść do wniosku o konieczności zastosowania metod symulacyjnych, których zaletą jest możliwość projektowania różnych scenariuszy wydarzeń. Celem artykułu jest przeprowadzenie symulacji mierników ryzyka systemowego zdefiniowanych jako odległość między różnymi stanami wartości wskaźników a ich wartościami wzorcowymi i antywzorcowymi. W związku z tak sformułowanym celem postawiono hipotezę badawczą, iż wraz ze wzrostem poziomu ryzyka systemowego obserwowana jest większa wrażliwość wartości oczekiwanych wskaźników niż ich wariancji. Jako narzędzie w procesie weryfikacji hipotezy badawczej, w zaprojektowanym eksperymencie użyta została symulacja Monte Carlo z korektą Imana-Conovera.

 

Kamil Jodź
Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu

Prognozowanie dalszego trwania życia w Polsce

Jednym z bodźców do powstania referatu są wytyczne unijnej dyrektywy Solvency II, która zaleca skupić większą uwagę na sposobach zarządzania ryzykiem przez firmy ubezpieczeniowe. Podstawą efektywnego zarządzania ryzkiem jest zdolność do jego ilościowego ujęcia oraz  zastosowania metod, które pozwalają na jego minimalizacje. W przypadku ubezpieczeń życiowych  ryzyko, na które narażony jest ubezpieczyciel, również ten społeczny, wynika z losowego charakteru zmiennej opisującej długość ludzkiego życia. Każda metoda, która dokładniej szacuje długość życia w Polsce, będzie miała wpływ na redukcję ryzyka aktuarialnego. W referacie przedstawione zostaną metody modelowania intensywności zgonów i prognozowania dalszego trwania życia w Polsce.

 

Błażej Kochański
Politechnika Gdańska

20+ years of Polish residential real estate prices - a house price index proxy

Information on house prices is often considered crucial when assessing developments in economy. However, in Poland for the long time house prices haven't been tracked in an organized manner.
Recent developments, most notably house price indexes developed by Poland's national bank and by the statistical office do not go back to more than 10 years, therefore data series are relatively short compared to those of other macroeconomic data. 
In the paper a collection of publicly available data on Polish house prices from various sources is presented. House price index estimate is then proposed which goes back to the 1990s and covers periods when dynamics of residential real estate prices was high as well as the financial crisis. The index could be treated as a proxy due to the fact that the data availability is limited and the source data are based on various, sometimes not clearly articulated, methodologies. Nevertheless this proxy index may prove useful as - to the knowledge of the author - there has been no attempt at reconstructing history of house prices that is publicly available. Furthermore, some researchers used to take inadequate data, like residential construction cost, as a proxy for house prices, which may have led to wrong conclusions.
The index may be further improved when new data emerge on his-tory of house prices before 2006 and more advanced methodologies are used.

 

Krzysztof Kompa
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
Dorota Witkowska
Uniwersytet Łódzki

Wskaźniki finansowe a obecność kobiet w kierownictwie spółek publicznych 

W wielu krajach już wprowadzono lub zamierza się wprowadzić parytet zapewniający 30%-40% reprezentację kobiet w organach kierowniczych spółek publicznych i skarbu państwa, które spełniają odpowiednie kryteria, zaliczające je do dużych firm. W Polsce reprezentacja kobiet w zarządach i radach nadzorczych spółek znacząco odbiega od postulowanego przez Komisję Europejską 40% parytetu, wywołując tym samym dyskusję o potrzebie wprowadzania takich regulacji prawnych.
Zwolennicy takiej polityki kadrowej przedstawiają różne argumenty, wśród których istotną rolę odgrywają wskazania na istotną poprawę wyników finansowych firm, w kierownictwie których znalazły się kobiety. Zatem celem prowadzonych analiz jest zbadanie czy można znaleźć podobne relacje w przypadku spółek notowanych na GPW w Warszawie w latach 2010-2015. Badania przeprowadzono na podstawie danych z Notoria Serwis, a analizy objęły spółki z indeksu WIG30 i spółki z udziałem Skarbu Państwa. 

 

Ewa Kusideł 
Uniwersytet Łódzki

Modelowanie i prognozowanie wpływu funduszy unijnych na gospodarki regionów

Zgodnie z raportami Ministerstwa Rozwoju dotychczasowy wpływ funduszy unijnych na rozwój społeczno-gospodarczy Polski jest jednoznacznie pozytywny. Wyniki badań przytaczanych w niniejszym artykule wskazują, że dzięki funduszom UE następowało zarówno przyspieszenie wzrostu PKB jak i procesów konwergencji realnej. Fundusze UE wywołały również zauważalny wzrost zatrudnienia i spadek bezrobocia. 
Wyniki ogólnopolskie są wypadkową efektów wypracowanych w poszczególnych regionach kraju. Jednocześnie oszacowania rzeczywistego wpływu funduszy unijnych na ogólną sytuację w regionie spotykają się z koniecznością wzięcia pod uwagę wielu czynników zewnętrznych, występujących na obszarze objętym analizą i wpływających na te same wskaźniki, które obrazują oddziaływanie funduszy. Inaczej mówiąc należy oddzielić trwałe tendencje gospodarcze od dodatkowego efektu środków pomocowych. Służą temu specjalne modele makroekonomiczne za pomocą których dokonuje się symulacji wartości wskaźników „bez funduszy” i „z funduszami”. Różnice pomiędzy tymi dwoma scenariuszami stanowią wielkość wpływu funduszy na gospodarkę. Największym wyzwaniem jest odpowiedź na pytanie jaki byłby poziom wskaźników, gdyby fundusze unijne nie napływały, czyli stwierdzenie stanu kontrfaktycznego („bez funduszy”). W tym kontekście autorka dzieli się swoimi doświadczeniami związanymi z ewaluacją wpływu funduszy unijnych na gospodarki regionalne.

 

Andrzej Karpio
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
Dorota Żebrowska - Suchodolska
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

Analiza porównawcza efektywności inwestycyjnej otwartych funduszy emerytalnych i otwartych funduszy zrównoważonych w latach 2014 – 2017

Zmiana prawa dotyczącego składu portfeli otwartych funduszy emerytalnych, która zaczęła obowiązywać od początku 2014 roku upodobniła te podmioty do otwartych funduszy zrównoważonego wzrostu. Dlatego celem pracy jest porównanie efektywności inwestycyjnej tych instytucji zbiorowego inwestowania w latach 2014 – 2017. Autorzy definiują benchmark rynkowy odzwierciedlający składy portfeli zwierających aktywa dwóch rodzajów: akcje oraz instrumenty mniej ryzykowne. Jest on podstawą tworzenia rankingów opartych na współczynnikach: beta, informacyjnym, Treynora – Mazuy’ego oraz Henrikssona – Mertona. Zatem dają możliwość uzyskania odpowiedzi na pytanie o efektywność inwestycyjną związaną z pasywnym inwestowaniem, jak i wykorzystywaniem umiejętności wyczucia rynku i dochodowego doboru aktywów do portfeli przez zarządzających. Wnioski wynikające z analizy dostarczają informacji o tym, które podmioty dają nadzieję na zgromadzenie większego kapitału emerytalnego, zarówno w ramach II, jak i III filara.

 

Aneta Kłodzińska
Politechnika Koszalińska

Hipoteza oczekiwań a powiązania stóp procentowych w Polsce

Mechanizmy kształtujące zachowanie stóp procentowych są jednym z istotnych obszarów analiz finansowych. Przedmiotem zainteresowania są między innymi powiązania stóp procentowych o różnym terminie. 
Celem opracowania jest weryfikacja hipotezy, że stopy procentowe na rynku polskim zachowują się zgodnie z hipotezą oczekiwań. 
W przeprowadzonych analizach posłużono się dwuwymiarowym modelem VAR, w którym równania opisują spready stóp procentowych oraz zmiany stóp zwrotu z depozytów o krótszym terminie zapadalności. Wykorzystano dane odnoszące się do 1-miesięcznych, 
3-miesięcznych i 6-miesięcznych stóp procentowych WIBOR. 
Uzyskane wyniki wskazują, że przestrzeń kointegrująca jest rozpięta na dwóch wektorach kointegrujących, a spread stóp procentowych jest przyczyną w sensie Grangera dla zmian stóp zwrotu depozytów o krótszym terminie zapadalności. 
Na podstawie tych analiz można stwierdzić, że struktura terminowa stóp procentowych w Polsce jest zgodna z hipotezą oczekiwań.

 

Krzysztof Kompa
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
Michał Staszak
TFI Allianz Polska S.A.

Porównanie efektywności wybranych metod analizy portfelowej w warunkach polskiego rynku kapitałowego za lata 2000-2016

Sprawne funkcjonowanie rynku kapitałowego jest kluczowe dla rozwoju gospodarek wolnorynkowych, poprzez rolę regulatora jaką rynek ten pełni w zakresie alokacji kapitału i jego transferu z oszczędności do kreacji realnego majątku. Inwestowanie zapewnia prawidłowe funkcjonowanie tego mechanizmu. Jest procesem wieloetapowym, wymagającym zarówno sformułowania założeń inwestycyjnych, jak i wyboru metod budowy portfeli czy wspomagania ich zarządzaniem. W teorii i praktyce inwestowania wyróżnia się szereg metodyk pozwalających na rozwiązanie w/w problemów. Metodyki te nie są jednak zbieżne, a ich zastosowanie prowadzi zazwyczaj do różnych wyników. Każdy uczestnik rynku staje więc przed koniecznością wyboru postępowania, spełniającego w najwyższym stopniu jego preferencje i oczekiwania inwestycyjne. 
Celem artykułu jest porównanie efektywności giełdowych portfeli inwestycyjnych, budowanych w warunkach polskiego rynku kapitałowego z wykorzystaniem wybranych metod ich konstrukcji. Zaprezentowane zostaną portfele inwestycyjne bazujące na klasycznej teorii Markowitza oraz na alternatywnym podejściu do analizy portfelowej, wykorzystującym syntetyczną miarę rozwoju TMAI, stanowiącą namiastkę zagregowanej miary siły fundamentalnej spółek. Skuteczność wszystkich metod porównana zostanie na przykładzie spółek notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie i wchodzących w skład indeksu WIG20. Badanie przeprowadzono za okres od początku roku 2000 do końca roku 2016.

 

Marek Kwas
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Mean reversion and forecastability of oil prices

Existing studies show that outperforming the random walk model in terms of the out-of-sample accuracy in forecasting oil prices is a real challenge. We attempt to extend these studies by using calibrated autoregressive models utilizing the mean reversion of prices, which proved to be successful in forecasting exchange rates. Our analysis confirms performance gains for short horizons and indicates some improvement of directional accuracy for long horizons unfortunately with no significant reduction of forecasting error. These results augmented with an analysis of the series using Markov switching autoregressive models suggest that the mean reversion of oil prices appears too weak to significantly improve the quality of forecasts.

 

Jakub Kwiatkowski 
Uniwersytet Gdański
Magdalena Mosionek-Schweda 
Uniwersytet Gdański
Urszula Mrzygłód
Uniwersytet Gdański
Sabina Nowak
Uniwersytet Gdański

Earnings stability and dividend policy in BRICS countries: An empirical investigation 
of dividend smoothing patterns

The study addresses the relationship between earnings and dividend payouts of companies listed on stock exchanges located in Brazil, Russia, China, India and South Africa (BRICS countries). The smoothing pattern of dividend payouts has been validated in numerous empirical studies mostly concentrated on the companies listed on the highly developed stock markets, whereas empirical research devoted to dividend smoothing on emerging markets is rather deficient. The goal of the contribution is to evaluate the willingness of enterprises to smooth dividends. The study also aims to determine whether the national and sector features affect the level of dividend smoothing. The analysis is conducted on the basis of a unique data sample comprising c.a. 1100 companies from BRICS countries in the period of 1994-2015.

 

Aleksandra Łuczak
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

Modelowanie rozwoju lokalnego z wykorzystaniem opinii wybranych grup ekspertów

Modelowanie jest jednym z głównych etapów planowania rozwoju jednostek administracyjnych. Można je prowadzić zarówno na poziomie regionalnym (województwa), jak i lokalnym (powiaty, gminy). Na modelowanie rozwoju w skali regionalnej istotny wpływ ma modelowanie na szczeblu lokalnym. W tym procesie budowany jest model, który jest pewnym uproszczeniem rzeczywistości gospodarczej. 
Celem badań jest przedstawienie możliwości konstrukcji modelu rozwoju społeczno-gospodarczego dla gminy z wykorzystaniem opinii ekspertów. Konstruowany model obejmuje najistotniejsze czynniki strategiczne: cele i zadania oraz scenariusze rozwoju. Czynniki strategiczne zostają porównane parami i ocenione pod względem ich ważności w procesie rozwoju lokalnego. Porównań dokonują członkowie wybranych grup ekspertów (np. radni gminy, radni powiatu). Dla każdej z grup ekspertów agreguje się ich indywidualne oceny. Stanowią one podstawę do obliczenia cząstkowych ocen ważności czynników strategicznych (wartości priorytetów) za pomocą rozmytego analitycznego procesu hierarchicznego (FAHP). W efekcie zostają utworzone cząstkowe modele, które są podstawą do opracowania zagregowanego modelu rozwoju gminy. Badania przeprowadzono na danych pochodzących z badań ankietowych przeprowadzonych wśród wybranych grup ekspertów dla gminy wiejskiej Chocz. Grupy ekspertów stanowili radni gminy, radni powiatu i przedsiębiorcy lokalni. Proponowane podejście do konstrukcji modelu rozwoju społeczno-gospodarczego dla gminy może być pomocne w procesie budowania jej strategii rozwoju.

 

Michał Łukowski
Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu
Monika Piaskowska
Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu

Finansyzacja rynków towarowych

W artykule analizie poddano zjawisko finansyzacji rynków towarowych w Unii Europejskiej oraz Stanach Zjednoczonych. Rosnące zaangażowanie kapitału inwestycyjnego na rynkach towarowych instrumentów pochodnych, obserwowane przez ostatnie dwadzieścia lat, uznawane jest za jedną z głównych przyczyn zmian w mikrostrukturze rynku, których konsekwencją jest oderwanie cen surowców od ich wartości fundamentalnej. Wykorzystując analizę korelacji oraz modele VAR w artykule zweryfikowany został wpływ decyzji podejmowanych przez inwestorów finansowych na ceny towarów. Otrzymane przez nas wyniki jednoznacznie świadczą o znaczeniu inwestorów finansowych w kształtowaniu cen towarów, zarówno na rynkach w Unii Europejskiej, jak również w Stanach Zjednoczonych.

 

Roman Machuga
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

Modelowanie systemu informacyjnego rachunkowości zarządczej

Celem referatu jest próba modelowania funkcjonowania systemu informacyjnego rachunkowości zarządczej. Modelowany system przewiduje wykorzystanie informacji zarówno księgowej ze środowiska wewnętrznego, jak i różnej informacji ze środowiska zewnętrznego. Również proponuje się wykorzystanie filtra adaptacyjnego dla wyznaczenia korzystności informacji wchodzącej. Sam proces decyzyjny w systemie informacyjnym jest procesem cyklicznym, co składa się z etapów przygotowania projektów decyzji zarządczych, realizacji decyzji, otrzymania wyniku faktycznego, porównania wyniku otrzymanego z zaplanowanym, analizy odchyleń i przyczyn ich powstania, udoskonalenia modelu decyzji zarządczej.

 

Iwona Markowicz
Uniwersytet Szczeciński

Modele trwania firm w województwie zachodniopomorskim według grup sekcji PKD

Prezentowany artykuł wpisuje się w nurt badań żywotności firm. Autor-ka od wielu lat zajmuje się analizą czasu trwania podmiotów gospodarczych z wykorzystaniem metod wywodzących się z demografii. W artykule zaprezentowane zostały wyniki analizy kohortowej. Kohorty stanowią firmy danej sekcji PKD powstałe w województwie zachodniopomorskim w latach 2009-2011 (rejestr REGON). Obserwacja trwała do końca 2013 roku (59587 firm). Analizie poddano 13 sekcji spośród 21. Pominięto sekcje o stosunkowo małej liczbie podmiotów powstających i likwidowanych. Do wyznaczenia modeli trwania firm według sekcji wykorzystano estymator Kaplana-Meiera (model nieparametryczny). Metoda ta jest stosowana przy założeniu występowania obserwacji cenzurowanych. W odróżnieniu od tablic trwania, nie wymaga ona arbitralnego grupowania czasu obserwacji w przedziały klasowe. Firmy zlikwidowane do końca 2013 roku przyjęto jako obserwacje pełne a pozostałe jako cenzurowane (firmy, które przetrwały poza okres obserwacji). Za pomocą testu Gehana zweryfikowano hipotezę o podobieństwie tych modeli. Jest to test nieparametryczny – nieznany jest rozkład czasu trwania. Na tej podstawie wyznaczono grupy sekcji o podobnych modelach trwania. W literaturze przedmiotu podkreśla się, że własności statystyczne estymatora Kaplana-Meiera są dobre a wyniki testu rzetelne tylko w przypadku dużych prób.
Efektem analizy jest podział sekcji na osiem grup. Wśród nich są trzy grupy łączone i aż pięć grup jednoelementowych. Świadczy to o indywidualnym przebiegu procesu trwania firm dla wielu sekcji PKD.
Dla uzyskanych grup sekcji wyznaczono funkcję intensywności likwidowania firm (funkcja hazardu). Wiele badań potwierdza, że funkcja ta ma kształt od-wróconej litery U z określonym maksimum, co jest zgodne z teoretycznym modelem uczenia się.

 

Adam Marszk
Politechnika Gdańska

Struktura amerykańskiego rynku funduszy inwestycyjnych w latach 2000-2016: analiza substytucji

W ostatnich latach rynek funduszy inwestycyjnych w większości najwyżej rozwiniętych gospodarek (w tym USA) uległ głębokim przeobrażeniom. Miejsce klasycznych funduszy inwestycyjnych (ang. mutual funds) w coraz większym stopniu zajmują różnego rodzaju exchange-traded products, a zwłaszcza exchange-traded funds (ETFs). Są to produkty finansowe innowacyjne w stosunku do klasycznych funduszy – główną wyróżniającą cechą jest dostępność ich jednostek w obrocie giełdowym oraz zazwyczaj niższe koszty inwestycji. Amerykański rynek funduszy inwestycyjnych, w tym również ETFs, jest największy na świecie m.in. pod względem aktywów. Celem tekstu jest przedstawienie zmian w strukturze amerykańskiego rynku funduszy inwestycyjnych oraz określenie, czy wystąpiło wypieranie klasycznych funduszy przez innowacyjne, jak również sformułowanie prognoz na najbliższe lata. We wstępnej części badania wykorzystane zostały statystyki opisowe (średnie itd.). Główna część analizy została przeprowadzona z zastosowaniem modelu substytucji technologicznej, opartego na trzyparametrycznej funkcji logistycznej, dostosowanego do analizy zmian na rynkach finansowych. Oszacowane zostały kluczowe parametry krzywej logistycznej, ukazujące tempo substytucji. Rozpatrywano substytucję pomiędzy ETFs (innowacyjnymi produktami) oraz mutual funds (klasycznymi funduszami inwestycyjnymi), w dwóch ujęciach: całego rynku oraz w podziale na klasy aktywów w portfelach funduszy. Wyniki analizy wskazują na to, że następuje coraz bardziej widoczne wypieranie funduszy klasycznych przez innowacyjne i proces ten będzie postępował także w kolejnych latach. Tempo substytucji nie jest równomierne we wszystkich kategoriach – najszybsze zastępowanie zaobserwowano w kategorii funduszy związanych z rynkiem akcji. W badaniu wykorzystano bazę danych o aktywach funduszy utworzoną na podstawie raportów udostępnionych na zamówienie przez Investment Company Institute, zawierających dane w ujęciu miesięcznym oraz kwartalnym z lat 2000-2016.

 

Anna Michalak
Uniwersytet Łódzki
Marcin Studniarski
Uniwersytet Łódzki

Warunki wyższych rzędów dla punktów równowagi w nieciągłym modelu Gale’a

Celem pracy jest uzyskanie warunków wyższego rzędu: koniecznych i dostatecznych, dla punktów równowagi w uproszczonym modelu Gale’a, w którym preferencje pojedynczych konsumentów oraz producentów są opisane za pomocą nieciągłej funkcji użyteczności.
Praca jest kontynuacją badań rozpoczętych w pracy (A. Michalak, M. Studniarski, 2014) gdzie zostały podane warunki wyższych rzędów (konieczne i dostateczne) optymalności w sensie Pareto dla jednego z modeli uwzględniających funkcje nieciągłe. W zaprezentowanej pracy wprowadzimy definicję ścisłego lokalnego punktu równowagi rzędu k dla rozważanego modelu oraz udowodnimy dla niego warunki konieczne i dostateczne k-tego rzędu bez konieczności zakładania ciągłości funkcji użyteczności.
Uzyskane wyniki podane będą przy użyciu pojęcia uogólnionej pochodnej kierunkowej wyższego rzędu (górnej i dolnej) dla funkcji skalarnej, które zostało wprowadzone w pracy (Studniarski, 1986). Podamy również twierdzenie o stabilności dla ścisłego lokalnego punktu równowagi rzędu k.

 

Kamila Migdał-Najman
Uniwersytet Gdański
Krzysztof Najman
Uniwersytet Gdański

Zastosowanie hierarchicznych sieci SOM w analizie Big Data

W wielu badaniach empirycznych badacz staje przed problemem hierarchicznej struktury obserwowanych jednostek i ich skupień. Niejednokrotnie pierwotnie wyróżnione skupienia mają dalszą, głębszą strukturę grupową, jednak na innym poziomie agregacji. Struktury takie pojawiają się szczególnie często w analizie Big Data, gdy liczba badanych jednostek i cech jest bardzo duża. Aby wykryć i opisać hierarchiczną strukturę skupień w bardzo dużym zbiorze danych należy zastosować specjalne metody analizy skupień. 
Celem prezentowanych badań jest analiza potencjału hierarchicznych sieci SOM w wykrywaniu hierarchicznych struktur skupień w typowych zbiorach Big Data. Badania zostały przeprowadzone na danych symulacyjnych o założonej strukturze. Pomiarowi poddano zgodność wykrytych struktur ze znanym wzorcem, a także czas niezbędny dla analizy.

 

Radosław Murkowski
Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu

Płeć a zaawansowanie procesu demograficznego starzenia się populacji państw europejskich

Celem referatu jest wskazanie na zaawansowanie procesu demograficznego starzenia się populacji kobiet oraz mężczyzn na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci w wybranych państwach Europy. Starzenie się społeczeństw oznacza wzrost odsetka osób starych w populacji, co jest konsekwencją przemian w zakresie ich umieralności czy rozrodczości. Aktualnie za początek okresu starości uznaje się najczęściej wiek powyżej 60 lat lub 65 lat. W tradycyjnym ujęciu pomiar zaawansowania procesu starzenia się danej populacji polega najczęściej na kalkulacji proporcji osób w wieku 60 lat i więcej w całej populacji. Z racji tego, że kobiety żyją przeciętnie o kilka lat dłużej niż mężczyźni, to one dominują liczebnie w starszych grupach wieku. Jednocześnie niektórzy biolodzy zwracają uwagę na m.in. genetyczne różnice pomiędzy kobietami a mężczyznami, które powodują, że luka w trwaniu życia ze względu na płeć nigdy nie zostanie całkowicie zlikwidowana. Powstaje pytanie: czy początek okresu starości kobiet oraz mężczyzn nie powinien być różny? W związku z tym do pomiaru zaawansowania procesów starzenia się populacji kobiet i mężczyzn autor wykorzystał również alternatywne ujęcie, które w sposób płynny traktuje granicę pomiędzy wiekiem średnim a wiekiem starczym dla kobiet i mężczyzn zarówno w czasie jak i w przestrzeni. Alternatywny pomiar zaawansowania demograficznego starzenia się danej populacji polega m.in. na mierzeniu proporcji osób, którym pozostało takie same przeciętne dalsze trwanie życia. Wraz z wydłużaniem się życia ludzkiego jak i z poprawą stanu zdrowia zmienia się wiek, który uznajemy za początek starości dla kobiet jak i mężczyzn.

 

Michał Mursztyn
Politechnika Białostocka
Joanna Olbryś
Politechnika Białostocka

Elastyczność rynku jako jeden z wymiarów płynności Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie SA

Zgodnie z literaturą, uzupełnieniem badania płynności/niepłynności aktywów kapitałowych może być analiza wymiarów płynności, jako dodatkowych charakterystyk rynku giełdowego. Do wymiarów płynności najczęściej zaliczane są: naprężenie, głębokość oraz elastyczność (sprężystość) rynku (Kyle 1985). Głównym celem pracy była analiza empiryczna elastyczności rynku (market resiliency) jako jednego z wymiarów płynności Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie SA. Dodatkowym celem było badanie wrażliwości uzyskanych wyników na wybór okresu, z uwzględnieniem całej próby statystycznej (styczeń 2005–czerwiec 2015) oraz trzech jednakowo licznych podokresów: przed kryzysem, kryzys, po kryzysie. Badanie objęło 53 spółki podzielone we-dług wartości rynkowej na grupy firm dużych, średnich i małych. Dokonano aproksymacji elastyczności rynku poszczególnych papierów wartościowych z wykorzystaniem sekundowych danych transakcyjnych oraz alternatywnych estymatorów elastyczności. Zastosowano algorytm Lee-Ready (1991) klasyfikacji stron inicjujących transakcje w celu identyfikacji transakcji inicjowanych przez kupujących (buy) i sprzedających (sell). Wyniki empiryczne nie ujawniły wyraźnego efektu wielkości spółki oraz wykazały odporność na wybór okresu badania. Według wiedzy autorów, analogiczne badanie nie było dotąd prowadzone na giełdzie warszawskiej.

 

Monika Mynarska
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
Wiktoria Wróblewska
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie 

Stan zdrowia kobiet jako determinanta intencji rodzicielskich 

Zdrowie jest jednym z ważnych zasobów, dzięki któremu jednostka może rozwijać swoje zdolności, podejmować aktywność zawodową i społeczną oraz realizować plany dotyczące  przyszłości, także w wymiarze rodzicielstwa. Występujące natomiast choroby lub dolegliwości zdrowotne mogą powodować problemy w codziennym funkcjonowaniu i pełnieniu ról społecznych, zawodowych i rodzinnych.
Zdrowie jest jednym z istotnych wymiarów, który jest brany pod uwagę przy planowaniu rodzicielstwa. Dotyczy to nie tylko zdrowia prokreacyjnego potencjalnych rodziców, ale także ogólnego stanu zdrowia, w szczególności kobiety. Podejmując decyzję o urodzeniu dziecka rodzice biorą pod uwagę wiele czynników, związanych z ich sytuacją życiową, możliwościami i zasobami. Pozytywna ocena tych zasobów daje poczucie przyszłym rodzicom, że dysponują odpowiednimi środkami, aby móc  zrealizować swoje intencje (Ajzen 1991).
Chociaż rola zdrowia dla posiadania dzieci wydaje się podstawowa, rzadko aspekt ten był do tej pory uwzględniany w badaniach nad intencjami prokreacyjnymi. Ponadto, wyniki dotychczasowych badań nie są jednoznaczne.  
Celem naszej analizy jest zbadanie roli zdrowia dla decyzji prokreacyjnych kobiet w Polsce. 
Jako źródło danych posłużyły wyniki pierwszej rundy kwestionariuszowego badania panelowego „Generations and Gender Survey” (GGS-PL), które zostało zrealizowane w Polsce na przełomie 2010 i 2011 roku. W pracy analizą zostały objęte kobiety, które w momencie badania były w wieku 20-44 lata (N=4224).
Jako wskaźniki stanu zdrowia wykorzystano odpowiedzi kobiet na pytania dotyczące ogólnej samooceny stanu zdrowia, występowania długotrwałych dolegliwości lub chorób przewlekłych, niepełnosprawności, a także występowania poważnych ograniczeń w wykonywaniu codziennych czynności z powodu kalectwa lub przewlekłej choroby. 
Do oceny znaczenia każdego z analizowanych wskaźników stanu zdrowia dla występowania deklaracji o braku planów dotyczących urodzenia dziecka przez kobiety w okresie najbliższych trzech lat  wykorzystano model regresji logistycznej. Do analizy włączone zostały także inne zmienne demograficzne, które mogą istotnie różnicować zamierzenia prokreacyjne  niezależnie od stanu zdrowia, takie jak wiek kobiety, liczba już urodzonych dzieci, stan cywilny oraz poziom wykształcenia.
Uzyskane rezultaty  sugerują, że każdy ze wskaźników stanu zdrowia  może mieć znaczenie dla planów dotyczących macierzyństwa. Jednakże, przy uwzględnieniu zmiennych kontrolnych, istotnym predyktorem pozostała tylko subiektywna ocena stanu zdrowia.

 

Edward Nowak
Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu

Statystyczna analiza wielowymiarowa w ocenie dokonań jednostek gospodarczych

Zarządzający jednostkami gospodarczymi powinni podejmować działania ukierunkowane na osiąganie lepszych rezultatów i pełne zrealizowanie założonych celów. Postęp w osiąganiu wytyczonych celów poprzez odpowiednie wdrożenie przyjętej strategii jest istotą dokonań przedsiębiorstwa. Dokonania oznaczają pewne stany, które są stwierdzane jako skutek podejmowania działań. Uznaje się, że jednostka gospodarcza wykazuje się dokonaniami wtedy, gdy procesy przebiegają wydajnie, zasoby są wykorzystywane efektywnie a cele działalności są osiągane skutecznie.
Dokonania są złożoną kategorią ekonomiczną charakteryzującą działalność jednostek gospodarczych. Oznaczają one osiągnięcia w różnych sferach funkcjonowania przedsiębiorstwa, a nie tylko wąsko rozumiane rezultaty jako końcowe efekty podejmowanych działań. Obejmują one wielkości o różnym charakterze (finansowym i niefinansowym), które podlegają pomiarowi. Ponieważ dokonania przedsiębiorstwa odznaczają się wielowymiarowością, rodzi to określone problemy związane z ich oceną. Dlatego istotnymi zagadnieniami są wybór kluczowych mierników dokonań oraz konstrukcja mierników o charakterze syntetycznym. Postęp w tych obszarach oceny dokonań może być osiągnięty przez wykorzystanie metod wielowymiarowej analizy statystycznej.
Ocena dokonań jednostek gospodarczych ma zawsze względny charakter i wymaga określenia odpowiednich punktów odniesienia stwierdzonych wartości ich mierników. Wzorcowe wartości mierników dokonań mogą mieć różny charakter: optymalny, docelowy, standardowy, planowany. Przy ustalaniu tych wartości można wykorzystać ideę wzorca rozwoju, wyznaczanego z wykorzystaniem metod statystycznej analizy wielowymiarowej. Sprzyja to obiektywizacji oceny postępu w osiąganiu celów działalności przedsiębiorstwa. Statystyczna analiza wielowymiarowa może znaleźć także zastosowanie w benchmarkingu dokonań wewnętrznych jednostek organizacyjnych traktowanych jako ośrodki odpowiedzialności.

 

Maciej Nowak
Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach
Tadeusz Trzaskalik
Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach

Zarządzanie zdolnością produkcyjną z wykorzystaniem interaktywnego programowania dynamicznego

W pracy analizujemy problem zarządzania zdolnością produkcyjną, rozumianą jako maksymalna ilość produktów lub usług, którą organizacja może wytworzyć w określonej jednostce czasu. Naszym celem jest określenie strategii, jaką powinna zastosować firma w warunkach wzrastającego popytu. Rozważany problem formułujemy jako zadanie wielokryterialnego, dyskretnego programowania dynamicznego, przyjmując, że decydent jest zainteresowany jednoczesną maksymalizacją trzech kryteriów: (1) sumy zdyskontowanych przepływów pieniężnych, (2) średniego poziomu zaspokojenia zapotrzebowania zgłaszanego przez klientów, (3) średniego poziomu wykorzystania zdolności produkcyjnej. Proponowana w pracy procedura rozwiązania problemu oparta jest na podejściu interaktywnym. Kolejne rozwiązania próbne, wyznaczane przy pomocy metody quasi-hierarchicznej, są przedstawiane decydentowi, który może albo zaakceptować propozycję lub wskazać w jaki sposób powinna ona być zmodyfikowana. Sposób wykorzystania zaproponowanej procedury zilustrowano prostym przykładem numerycznym.

 

Tomasz Pisula
Politechnika Rzeszowska

Zastosowanie ensemble klasyfikatorów do oceny ryzyka upadłości przedsiębiorstw na przykładzie firm sektora produkcyjnego działających na Podkarpaciu

Jednym z głównych rodzajów działalności banków (w tym także innych instytucji kredytowych - działających  w świetle dyrektywy UE) jest działalność związana z udzielaniem i obsługą kredytów dla klientów indywidualnych oraz klientów korporacyjnych (działających firm i przedsiębiorstw). Jest to jedno z podstawowych źródeł dochodów sektora bankowego, jednak wiążące się niekiedy z bardzo dużym ryzykiem. 
Współczesne banki stosują różnego rodzaju metody oceny ryzyka kredytowego dla klientów korporacyjnych mające na celu z dostatecznie dużą dokładnością przewidywać (w zadanym horyzoncie czasowym) prawdopodobieństwo upadłości przedsiębiorstwa i tym samym oszacować ryzyko potencjalnych strat dla banku, wynikających z niespłacenia części lub całości kredytu. W praktyce stosowane są różnego rodzaju modele i metody statystyczne: np. modele regresji logistycznej, probitowej czy analizy dyskryminacyjnej, a także metody niestatystyczne: np. drzewa klasyfikacyjne, modele sieci neuronowych, metody klasyfikacyjne bazujące na metodzie wektorów nośnych SVM oraz regresji „splinami” MARS (Multivariate Adaptive Regression Splines).
W celu zwiększenia skuteczności klasyfikacyjnej wykorzystanych modeli stosuje się w ostatnich latach z dużym powodzeniem tzw. „ensemble” klasyfikatory. Są to techniki mające na celu łączenie różnych pojedynczych metod i klasyfikatorów, mające na celu znaczne poprawienie skuteczności modeli w ocenie przewidywania zdarzenia upadłości lub niespłacenia kredytu przez klienta.
Celem referatu jest przedstawienie wyników własnych badań nad możliwością zastosowania technik „ensemble classifiers” przy ocenie ryzyka upadłości dla firm z sektora produkcyjnego działających na Podkarpaciu. Skuteczność metody opartej na klasyfikatorach typu „ensemble” zostanie porównana w stosunku do wybranych klasycznych metod oceny ryzyka upadłości przedsiębiorstw.

 

Agnieszka Pobłocka
Uniwersytet Gdański

Tworzenie rezerwy IBNR metodami deterministycznymi dla potrzeb wypłacalności w zakładach ubezpieczeń majątkowych

Zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji obligatoryjnie tworzą rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe dla potrzeb sprawozdawczości statutowej (wg wartości księgowej) oraz dla potrzeb wypłacalności (wg wartości rynkowej). Rezerwa IBNR (Incurred But Not Reported) to rezerwa z tytułu zaistniałych szkód ubezpieczeniowych, które nie zostały zgłoszone w zakładzie ubezpieczeń do dnia tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych. Wartość rezerwy IBNR istotnie wpływa na poziom tworzonych rezerw techniczno-ubezpieczeniowych. Wielkość rezerwy IBNR jest szacowana dla różnych grup ubezpieczeniowych (linii biznesu) różnymi metodami. W artykule przedstawiono i oceniono kilka metod deterministycznych szacowania rezerwy IBNR stosowanych dla potrzeb wypłacalności w zakładach ubezpieczeń majątkowych według wytycznych Dyrektywy Rady Unii Europejskiej Wypłacalność II, która weszła w życie dnia 1.01.2017 roku.

 

Małgorzata Podogrodzka
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Sytuacja na rynku pracy a decyzja o rozwodzie w Polsce

Decyzje o zawarciu, a następnie rozwiązaniu związku małżeńskiego są jednym z kluczowych zdarzeń w cyklu życia jednostki. W warunkach Polski, trudna sytuacja na lokalnych rynku pracy oraz przepisy prawne wynikające z ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz ustawy o pomocy społecznej, mogą sprzyjać podejmowaniu przez jednostki decyzji o jego rozwiązaniu. Czynniki te mogą odgrywać szczególną rolę w przypadku kobiet dopiero rozpoczynających karierę zawodową oraz kobiet w wieku aktywności zawodowej, ale czasowo będących poza tym rynkiem, a zwłaszcza tych, które pozostają bez pracy przez dłuży okres czasu. Stan bezżenny, zwłaszcza w przypadku posiadania potomstwa, może być uznany jako jedną z form strategii przetrwania, gdy występują trudności w pozyskaniu pracy, a tym samym środków do życia. Celem artykułu jest ocena wpływu sytuacji na lokalnych rynkach pracy na natężenie zawierania małżeństw oraz ich rozpadu w latach 2010 i 2015. Do jej oceny wykorzystamy regresję wieloraką, a do delimitacji obszarów podobnych ze względy na omawiane procesy metodę aglomeracyjną, z metryką Euklidesową.

 

Maciej Potyra
Główny Urząd Statystyczny w Warszawie
Szkoła Głowna Handlowa w Warszawie

Korzyści i ograniczenia związane z wykorzystaniem podejścia probabilistycznego do prognozowania ludności Polski

Podejście probabilistyczne do budowy prognoz demograficznych, w tym prognoz ludnościowych, powstało w odpowiedzi na zapotrzebowanie na bardziej precyzyjną informację dotyczącą niepewności przewidywań dotyczących procesów demograficznych. Projekcje probabilistyczne  budzą jednak szereg kontrowersji i  obecnie  większość oficjalnych prognoz ludności ma charakter deterministyczny.
W dyskusji o korzyściach i ograniczeniach projekcji probabilistycznych do przewidywania stanu i struktury ludności Polski przedstawione zostaną wyniki prac prowadzonych w GUS. Wstępna prognoza probabilistyczna, oparta na Prognozie ludności na lata 2014-2050, jaką przygotowałem w 2015 roku daje możliwość porównania  przedziałów ufności dla poszczególnych współczynników demograficznych oraz liczby ludności z danymi empirycznymi z ostatnich trzech lat. Porównanie to jednoznacznie wskazuje, że podejście probabilistyczne pozwoliło zawrzeć zmienność procesów demograficznych w ramach przedziałów ufności, podczas gdy wyniki prognozy deterministycznej,  zaledwie po trzech latach od powstania, w znacznym stopniu odbiegają od stanu rzeczywistego. Zatem są obarczone dużym błędem już w pierwszych latach realizacji prognozy.
 Na przykładzie tej prognozy można wskazać również poważne ograniczenia, jakie napotyka tego typu podejście przy zastosowaniu go do danych dla Polski. Największym z nich są bez wątpienia oficjalne dane (oparte na meldunku) dotyczące migracji, które są dalece zaniżone i marginalizują znaczenie tego komponentu w prognozowaniu ludności. W przypadku prognoz probabilistycznych niskie strumienie migracji, połączone ze znacznymi ich wahaniami, powodują dodatkowe komplikacje – przy klasycznym podejściu przedziały ufności obejmowałyby wartości ujemne. Bardziej wiarygodne szacunki migracji oparte o tzw. „statystyki lustrzane” dostępne są dopiero od 2008 roku. 
Podejście probabilistyczne bez wątpienia może posłużyć również do przygotowania  znacznie bardziej złożonych prognoz na szczeblu niższym niż ogólnokrajowy. Daje na przykład możliwość oszacowania prawdopodobieństwa skrajnej depopulacji w poszczególnych regionach Polski.

 

Michał Rubaszek
Narodowy Bank Polski
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
Margarita Rubio
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Rental market underdevelopment in Central Europe: Micro (Survey) and Macro (DSGE) perspective

The low share of the private rental market, observed in most Central European countries, including Poland, might be considered as a serious structural weakness. For that reason, in this paper we first explore the possible causes of this rental market underdevelopment by conducting an original survey among a representative group of 1005 Poles. We find that households' preferences, which are tilted towards owning, and strongly influenced by economic and psychological factors are one of the main reasons behind the small size of the rental market in Poland. Next, using a macro DSGE model, we propose a set of reforms that aim at improving the eficiency in rental markets. We show that (i.) changing tenant  protection regulations, (ii.) removing fiscal incentives for owning and (iii.) improving the standard of rental services would more than double the private rental share,
and hence contribute to macroeconomic stability.

 

Robert Socha
Uniwersytet Łódzki
Piotr Wdowiński
Uniwersytet Łódzki

Determinanty kształtujące rynek ropy naftowej w latach 2002-2015 – ujęcie empiryczne

Rosnące zainteresowanie opinii publicznej problematyką czynników kształtujących rynek ropy naftowej stanowi efekt silnych wahań cenowych, które obserwuje się na tym rynku począwszy od 2004 roku. W latach 2000-2003 średnioroczna cena jednej baryłki gatunku WTI wynosiła 28,40 USD. W 2004 roku była ona o 45% wyższa, by w 2008 roku osiągnąć poziom średnioroczny 100 USD. Światowy kryzys gospodarczy, który rozpoczął się z końcem tego roku, przyczynił się do zahamowania dalszego wzrostu cen, choć krótkookresowo – w 2011 roku wartość jednej baryłki surowca po raz kolejny osiągnęła poziom 100 USD. Ograniczona transparentność rynku ropy naftowej stanowi barierę dla pełnego rozumienia przyczyn powstania szoku cenowego z lat 2007-2008. Warto podkreślić, iż problem ten stanowi przedmiot wzmożonej dyskusji środowiska naukowego (Hamilton, 2008; Hamilton, 2009; Kilian, 2009; Kaufmann, 2011; Fattouh, Mahadeva, 2012). Celem referatu jest przeprowadzenie analizy czynników determinujących rozwój rynku ropy naftowej w latach 2002-2014, a więc okresie, w którym obserwowano trzeci szok cenowy. W ramach analizy empirycznej dokonano estymacji parametrów modelu VEC.
Można zauważyć, iż w latach 2007-2008 OPEC wstrzymało się od zwiększenia wydobycia, choć w podobnej sytuacji w latach 2004 i 2010 wzrost produkcji w tej grupie państw miał miejsce. Na podstawie oszacowań funkcji reakcji na impuls w równaniu cen surowca możemy wskazać, iż w efekcie takiego zaburzenia powinniśmy obserwować zwiększenie produkcji wśród członków organizacji. Brak reakcji OPEC nie powinien wynikać również z korekty względem rosnącego wydobycia w grupie państw niezrzeszonych w kartelu. Analizując oszacowania relacji długookresowych zauważono, iż OPEC w ograniczonym stopniu dostosowuje swą politykę wydobywczą do wielkości produkcji pozostałych eksporterów surowca.

 

Paweł A. Strzelecki 
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Prognozowanie urodzeń według kolejności

Powszechnie stosowana do  prognozowania ludności metoda kohortowo-składnikowa nie pozwala na uwzględnienie struktury urodzeń według ich kolejności. Tymczasem występują istotne różnice pomiędzy czynnikami wpływającymi na decyzje o urodzeniu  pierwszego, drugiego i kolejnych dzieci. Badania demograficzne wskazują, że na kolejne urodzenia wpływ mają czynniki biologiczne, społeczne, ekonomiczne itd. Jednym z wymienionych czynników jest od niedawna także program 500+. Celem referatu  jest zaprezentowanie alternatywnej metody przygotowywania projekcji ludności, w których założenia dotyczące dzietności opracowywane byłby w sposób warunkowy względem liczby dzieci już urodzonych przez kobiety. Uwzględnienie różnic w założeniach dotyczących dzietności w zależności od liczby posiadanych dzieci mogłoby umożliwić lepsze wykorzystanie w prognozowaniu ludności wiedzy o planach prokreacyjnych kobiet uzyskiwanych z badań ankietowych (takich jak Generations and Gender Survey, European Social Survey). Zastosowanie tej metody pozwala także na opracowanie scenariuszy demograficznych, które mogą być wykorzystywane w długookresowym modelowaniu polskiej gospodarki za pomocą modeli OLG (Overlapping Generation Models)

 

Małgorzata Szczyt
Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu

Wpływ decyzji życiowych na jakość naszego życia – analiza ścieżek życiowych Polaków 

Jakość życia człowieka jest wynikiem działania czynników od niego niezależnych (np. wieku, płci, statusu rodziców, stanu zdrowia w okresie dzieciństwa itp.) oraz podjętych przez niego decyzji życiowych (np. dotyczących sytuacji rodzinnej, miejsca zamieszkania, poziomu wykształcenia itp.).
Celem niniejszego badania jest ocena stopnia zróżnicowania poziomu i jakości życia ze względu na cechy demograficzne, społeczne i ekonomiczne ludności. Przede wszystkim jednak zostanie dokonana analiza wpływu podjętych decyzji życiowych na jakość życia ocenianą obiektywnie i subiektywnie przez Polaków.
Realizacja celów badania zostanie dokonana z wykorzystaniem analizy historii zdarzeń, gdzie zdarzeniami będą decyzje podjęte w życiu zawodowym i prywatnym oraz metody klasyfikacyjne, które pozwolą zidentyfikować decyzje, które w największym stopniu wpływają na jakość naszego życia.
Analiza zostanie przeprowadzona w oparciu o dane pochodzące z badania SHARE, a szczególności z rundy 3. tego badania (SHARELIFE).

 

Łucja Tomaszewicz
Uniwersytet Łódzki

Mnożniki finansowania inwestycji

Ostatni kryzys finansowy uwidocznił potrzebę głębszej analizy powiązań międzysektorowych w gospodarce w ramach systemów finansowych. Brak odpowiednich danych w tym zakresie wywołał szeroką dyskusję w instytucjach finansowych i organizacjach międzynarodowych (m.in. Shrestha, Mink, Fassler (2012), An Integrated….. IMF Working Paper 12/567). Estymacja tych danych bazująca na bilansach rachunków finansowych (FFA – Flow of Funds Accounts) (m.in. Okuma (2012), Sectoral interlinkages ….IFC Bulletin 28, 387) była podstawą dalszych badań w tym zakresie. 
W referacie przedstawione są  finansowe tablice input-output, estymowane w oparciu o dane pochodzące z rachunków finansowych (Tomaszewicz, Trębska, Finansowe modele input-output w analizie powiązań międzysektorowych, Studia Ekonomiczne – w druku). Pierwsza ćwiartka tych tablic pokazuje przepływy instrumentów finansowych pomiędzy sektorami instytucjonalnymi. Finansowy model input-output, zbudowany na bazie tych tablic, umożliwia kompilację  mnożników, które pokazują  wpływ jednostkowego wzrostu inwestycji rzeczowych na przepływy instrumentów finansowych między sektorami instytucjonalnymi.
Analizie poddane zostały mnożniki dla wybranych lat okresu 2000-2014. Ponadto, zostały użyte metody dekompozycji strukturalnej do identyfikacji źródeł zmian tych mnożników.  

Katarzyna Walerysiak-Grzechowska
Uniwersytet Łódzki

Analiza wpływu zmian struktur demograficznych w Polsce na wydatki konsumpcyjne gospodarstw dowodowych

Obserwowane w ostatnich latach intensywne zmiany w procesach demograficznych w Polsce, w szczególności starzenie się społeczeństwa, należą do jednych z głównych determinantów wpływających na wielkość i strukturę konsumpcji. Do najważniejszych czynników demograficznych wpływających na decyzje konsumentów zaliczane są: wiek, płeć i miejsce zamieszkania, a także wielkość gospodarstwa domowego. Warunkują one nie tylko skłonność do konsumpcji, ale również rodzaj kupowanych produktów i usług. 
W opracowaniu podjęto próbę określenia wpływu zmian wielkości i struktury demograficznej populacji Polski na poziom oraz strukturę spożycia gospodarstw domowych wybranych grup dóbr konsumpcyjnych. Do analizy posłużono się modelem demograficznym, który pozwala prognozować liczbę ludności według wieku, płci i miejsca zamieszkania (miasto, wieś), w oparciu o współczynniki dzietności, umieralności i migracji.

 

Stanisław Wieteska
Uniwersytet im. Jana Kochanowskiego w Kielcach

Ocena ryzyka dla ubezpieczenia auto casco dla pojazdów samochodowych o napędzie elektrycznym

Silniki spalinowe w czasie eksploatacji do atmosfery emitują dwutlenek węgla. Nasilająca się ilość pojazdów i wzrost w ruchu drogowym nie tylko w Polsce powoduje że zachodzi konieczność włączenia do eksploatacji pojazdów o napędzie elektrycznym. W artykule omawiamy zasady funkcjonowania pojazdów samochodowych o napędzie elektrycznym podając wiele przykładów będących już w produkcji. Równocześnie zachodzi potrzeba zmian warunków ochrony ubezpieczeniowej tych pojazdów w ramach ubezpieczenia auto caso. W artykule omawiamy ryzyka zagrażające w czasie eksploatacji tych pojazdów, sumę ubezpieczenia, zasady likwidacji szkód. Artykuł jest jednym z pierwszych podejmujących powyższą problematykę, stąd w artykule wskazujemy na hipotetyczne szkody jakie mogą wystąpić w czasie eksploatacji tych pojazdów.

 

Piotr Wójcik
Uniwersytet Warszawski

Regionalna i lokalna konwergencja osiągnięć edukacyjnych w Polsce

W ciągu ostatnich kilkunastu lat polscy uczniowie osiągnęli wyraźne postępy wyników w nauce, co znajduje potwierdzenie w międzynarodowych badaniach PISA powtarzanych w odstępach trzyletnich pod auspicjami OECD. W ocenie zadań matematycznych polscy uczniowie awansowali z 25. miejsca na świecie w roku 2000 na 17. w 2015. W czytaniu ze zrozumieniem z 25. w roku 2000 na 13. w 2015. W naukach przyrodniczych z 22. w 2000 r. na 9. w 2012, aby jednak w 2015 ponownie spaść na 22. 
Celem badania jest analiza dynamiki rozkładu osiągnięć edukacyjnych polskich uczniów na poziomie regionalnym i lokalnym w latach 2003-2015. W pracy weryfikowana będzie hipoteza badawcza, że postępy polskich uczniów obserwowane w porównaniach międzynarodowych, nie rozkładają się równomiernie na poszczególne regiony i w związku z tym regionalna i lokalna konwergencja osiągnięć edukacyjnych w Polsce nie jest obserwowana. Obserwowana jest jednak konwergencja klubów, co oznacza, że występują grupy regionów, które upodabniają się do siebie pod względem osiągnięć edukacyjnych.
Wyniki egzaminów PISA nie są reprezentatywne na poziomie regionalnym i lokalnym. Dlatego miarą osiągnięć edukacyjnych wykorzystaną w części empirycznej będzie wynik części matematyczno-przyrodniczej egzaminu gimnazjalnego, przeprowadzanego na podobnym etapie edukacji, jak badanie PISA. Wystandaryzowane i porównywalne na wszystkich poziomach regionalnych dane dotyczące wyników egzaminów gimnazjalnych dostępne są od roku 2002 do 2015 (Centralna Komisja Egzaminacyjna). 
Analiza przeprowadzona zostanie na różnych poziomach regionalnych – od województw do gmin. 
Metodologia wykorzystana w badaniu obejmuje macierze przejścia oraz warunkową estymację funkcji gęstości, co umożliwia monitorowanie zmian rozkładu badanego zjawiska w czasie, a także analizę mobilności wewnątrz rozkładu.

 

Ewa Wycinka
Uniwersytet Gdański

Nieparametryczne metody analizy zdarzeń konkurujących i ich zastosowania do oceny ryzyka kredytowego

W analizie przeżycia, jeżeli czas trwania może zakończyć się wystąpieniem jednego z j zdefiniowanych zdarzeń, to mamy do czynienia ze zdarzeniami konkurującymi (competing risks). W przypadku występowania zdarzeń konkurujących, rozkład czasu trwania do wystąpienia badanego zdarzenia może zależeć od rozkładu czasu do wystąpienia zdarzenia konkurującego. Ważny jest więc odpowiedni dobór metod analizy przeżycia do badania takich rozkładów oraz właściwa interpretacja uzyskanych wyników. Na gruncie demografii i metod aktuarialnych do analizy zdarzeń konkurujących stosuje się najczęściej nieparametryczne tablice wieloprzyczynowe (multiple decrement table). Natomiast w analizie przeżycia rozkłady czasów trwania do wystąpienia j-tego zdarzenia opisywane są bądź za pomocą zmiennej dwuwymiarowej (T,Cj), gdzie T jest czasem obserwacji, a Cj – rodzajem zdarzenia, bądź za pomocą wielowymiarowej zmiennej ukrytej (T1,T2,…,Tj). Zastosowanie jednego z tych podejść skutkuje możliwością opisania zmiennej za pomocą innego zestawu funkcji i ich estymatorów.
W pracy przeanalizowano trzy powyższe podejścia i zastosowano je do modelowania zdarzeń konkurujących, wskazując na różnice w interpretacjach uzyskanych wyników, jak również porównano ze sobą te z estymatorów stosowanych w różnych podejściach, które są równoważne.
W części empirycznej pracy zastosowano trzy powyższe metody badania zdarzeń konkurujących do badania rozkładu czasu trwania przy występowaniu ryzyka niewypłacalności i wcześniej spłaty dla kredytów detalicznych. Badanie przeprowadzono na podstawie próby kredytów udzielonych przez jeden z banków w Polsce. Kredyty były obserwowane przez okres pierwszych 24 miesięcy ich trwania.

 

Adam Zaremba
Poznan University of Economics and Business
Mehmet Umutlu
Yasar University
Pelin Begnitoz
Yasar University

Less Pain, More Gain: Volatility-Adjusted Residual Momentum In International Equity Markets

We offer a new type of momentum strategy – the volatility-adjusted residual momentum (VARMOM) – which is based on average past residuals scaled with their volatility. We demonstrate its application for international asset allocation within 51 country indices and 936 industry portfolios from developed, emerging, and frontier markets. The VARMOM signals vividly outperform and subsume regular momentum, delivering two to three times higher Sharpe ratios. The VARMOM is particularly strong across portfolios characterized by high limits on arbitrage and following bull markets, supporting the behavioral story of momentum. The results are robust to many considerations, including sub-period and sub-sample analyses, an impact of trading costs, alternative portfolio construction, and influence of other return predictive variables.

 

Jerzy Zemke
Uniwersytet Gdański

Metodyka ekonometrii w prognozowaniu przemian zasobów energii użytecznej w bezużyteczną

Społeczeństwa funkcjonują w przekonaniu, że cywilizacja zmierza w stronę lepszej przyszłości. Czy tak jest rzeczywiście? Uporządkowany świat oparty na wynikach prac Isaaca Newtona uzupełniony ideą Francisa Bacona, mechanistycznego jego postrzegania oraz Rene Descartesa (Kartezjusza), który porządek łączy z miarą, pojęciem matematyki, świat, który funkcjonuje od ponad 300 lat w oparciu o idee tych trzech uczonych, przemija. Zmiana dotychczasowego paradygmatu funkcjonowania świata spowodowana sformułowaniem praw termodynamiki, a w szczególności prawa drugiego, prawa entropii, podważyła dotychczasowy porządek. Od ponad 300 lat wzrost dynamiki przetwarzania jednego zasobu – użytecznego, w drugi – bezużyteczny, powiększa problem dostępności zasobów użytecznych i kumuluje zasoby bezużyteczne. Miarą zasobów bezużytecznych jest entropia. Celem pracy jest budowa modelu ekonometrycznego zmian entropii w czasie. Istotnym założeniem modelu jest uwzględnienie tych zasad polityki zrównoważonego rozwoju, które łączą się z zastąpieniem dotychczasowych zasobów energetycznych zasobami odnawialnymi. Prognoza ma cechy ostrzegawcze, informuje o konieczności włączenia w strukturę modelu elementów polityki proekologicznej, ich brak w przewidywalnym horyzoncie prognozy wskazałby moment osiągnięcia stanu „zlewiska entropii”, określającego śladowy zasób energii użytecznej i blisko 100% zasób energii bezużytecznej.          

 

Dorota Żebrowska-Suchodolska
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

Korelacja miar opartych na momentach cząstkowych wyznaczonych dla funduszy akcyjnych w latach 2004-2015

Wskaźnika Sharpe’a jest jedną z najczęściej używanych miar do oceny efektywności inwestycji. Już jednak sama konstrukcja wzoru może wpływać na mylny obraz danego funduszu ze względu na przyjętą tam definicję ryzyka. Alternatywną zatem są wskaźniki, w których ryzyko rozumiane jest wyłącznie w kontekście straty dla inwestora. Do takich wskaźników zaliczamy miary oparte na momentach cząstkowych. Posłużą one do zbudowania rankingów i w efekcie zbadania zależności między nimi. Celem pracy jest próba odpowiedzi na pytanie, czy wybór miary spośród wskaźników opartych na momentach cząstkowych ma istotne znaczenie dla inwestora.